8 aparellos de pesca

Playa de Morazón, 1940

Bou: era un aparello de arrastre cas autoridás da Mariña non deixaban traballas con íl,por sere unha raspeira, pois por onde pasaba, arrasaba tudo. Estaba consentido como patexeiro,era o aparello dos probes e, graceas a íl,houbo pan en moitos fogares. Dende a pedra das Anemas e por fóra da illa,Pulgueira prá terra, tudo era verdello, tan medrado, como o trigo no mes de Maio. Nel, cobixaba tódolos peixiños que había na ría, chocos,calamares,salmonetes,linguados, fanacas e outras crases.

Cando os mariñeiros non podían sair a mares lonxes,sempre tiñan o verdello ó pé da porta, para despóis de moitos lances, pescar para sair do día. Co bou, no inverno e na ensenada de Cirro, en Lorbé, téñense pescado milleiros de centolas nunha noita. Chegado o vrau, nas praias de Valdoviño. Cobas, Chanteiro e outras,carregábanse as embarcaciós de patexo ( cangexo que servía para abonar as terras). Cada lancha arrimaba o seo costado catro ou seis carros con cainzos do pais que, tirados por unha parexas de bois,facian chirriar os eixes dos carrros co peso que levaban.

Palangre: Encarnaban os anzols con chóco, parrocha ou xurelos,dende Ortegal a Fisterra, toda a “Costa da Morte”, ensenadas, furnas, pedra a pedra, conociánas os mariñeiros de Sada,que boas caladas de concríos teñen desembarcado no muro da Cruña.

Boliche: O mesmo có Bou, foi arredado do mar por sere aparello de arrastre.Poden falar dil as praias de Miño, Arnela, Morazón e outra; iste aparello,endenantes de largalo ,xa de vispra,había que gañar a “ posta”. Consistía en ire coa lancha á praia unde se queria dar o lance,levantar un remo e deixalo caer ó mesmo tempo berrando-!postaaa!- era a siñal ca “posta” estaba gañada,e xa ninguén podía pescar alí.

Ó outro día largar cabos á terra e alar do aparello, homes mulleres e nenos.Despois,ó raer,facíanse o reparto da cazola, que sería maís ou menos abundante asegún o que se pescase. Nas praias onde houbera bañeiros,tamén istos metían mán ós cabos e tiraban dos aparellos.Algún calamar,salmonete ou lenguado levaban prá casa. Prós bañeiros, cando o boliche estaba largo, era un espeutáculo que non deixaban de ver.

Xeito: É o aparello más probe, pois non facía mal a ninguén; armábanse de algunhas pezas que se xuntaban unhas a outras, antepor de largado, tendíase a todo ó longo no mar e cóte ó través da corrente, buscando a aguazón.Rede de frío endevre, cotada a dúas traias, a da pedreira ia do corcho, cun alto de cinco brazas. Na traia de corcho, repartíanse boias de dez en dez brazas as que servían para ter a rede aberta e non tocase no fondo cando o calado era moito. Iste aparello tiña tres lances: o asexo,despóis da posta do Sol; o amanexo, antes de abrir o día. ia galga, cando Sol estaba alto.

Ó escurecer,saían pró mar os xeitos. Se facía vento, tódalas lanchiñas e botes izaban as súas velas;se estaba calma, armaban os remos, e bogando,buscaban ús e outros a maneira de largar sin empezer. Si se corría a soa de que en Coitelada andaba a sardilla, para aló ían todos; que se na praia de Miño, pois a largar dende Gandarío para fóra.

Xá de noite,cada embarcación ía por aceso ó seu farol e, de verdade,asomellaban as lanchiñas no mar ,un pobo en día de festa. Despoís de largalo o xeito, o peixe quedaba mallado e tiña o seo tringulís para sabere devagalo: non lle romper a cabeza nin lle abrir as agallas.Iste aparello tilla os seus nemigos; eran os delfís ias fouliñas;istos peixes, ó fitar as sardiñas malladas na rede,brincaban dispostas prá esmorgar.Foguetes e tumbos nas lanchas para facer fuxilos,mais por unde iles pasaban, levaban diante deles anacos grandes de rede. Facían moitos derramos nos aparellos. Sada, Ares e Redes eran os dous portos unde había xeitos, cando todos saían ó mar,enchían a ría. Para enxoitar as redes,tiñan unhas cábrías que eran us paus de pino cravados na ribeira. Os derramos nos aparellos,cando os buracos eran grandes, cosíanse con anacos dunha pezá vella.

Rapeta:O mesmo ca tarrafa e racú,son aparellosde cerco con traias e xaretas que cerra o saco pola pedreira,quedando ansí o peixe embolsado.

Istos eran os aparellos que, con fartura,enchían os pios das fábricas de conservas e salazós.O mesmo cercaban sardiña, parrocha, bocarte,xurel, xarda,lubina,calamar e todo o que se meta no saco,largaban os aparellos mesmo de noite que tamen polo día.De noite,ó arder as aguas,os mariñeiros coñecían a crase e cantidade de peixe que había, por onde iles pasaban. Cunha choupada qur se dese, se había peixe,acendíase as aguas do mar intre que se aproveitaba para facer o lance. De día, o cerco facíase cando o mascato, aro,ou gueivota, dende o alto ceíbábanse o mar,alí atopábase o arreallo ou mansio.

A lancha da rapeta levaba dez ou doce homes,con cinco remos por banda, máis o do patrón.Dous eran os largadores,o da pedreira ia do corcho. O largador do cor cho,que ter forza,pois,ademáis de largar as traias do corcho, tiña que coller brazados de rede e ceibalos, candomáis lonxe do costado da lancha, moito millor.

Racú: mais cativo cá rapeta, e por iso largábase onde a rapeta non o podía facer.

Tarafa: Unha rapeta embarcada nun barco con caldeira de vapor, que mesmo traballada na ría que ía lonxe en percura de atopar o peixe. As tarrafas, buscaban os mansíos ou arreallos en lonxes mares. Non tiñan falla de radar, nin outros trebellos eleutrónicos, para saber onde estaba o peixe, facendo o arreallo ou mansío.Son as fouliñas e delfís os que fan,escomenzan a dar voltas e máis voltas, hastra xuntar o peixe,mesmamente o que fai o cán do pastor para xuntar as ovellas, telas no pacedoiro ou levalas prós corrás; ansí fas as fouliñas e delfís,pra unha vez o peixe xunto, ir pouco e pouco zampando nel. Maís istos eran descobertos por outros animaliños que voando moi outo,xuntaban as ás, para deixarse cair no mar e ir comendo o que deixaban as fouliñas e delfís. Eran os mascatos, alcatrás e gueivotas.Istos famentos voadores eran os que, dende lonxe, se deixaban ollar polas tarrafas, as que botando carbón ó forno ia toda máquina, ían a onde estaba a arreallo, facendo fuxir as fouliñas e golfís para facer o cerco.

A Rapeta da braba:era coma o bou, pro con máis alto de perna e menoa copo,ou saco, e tamén a maia meirande. Largábase nas praias de moita rmpenta: Froixela, Palleiro. Santa Comba,.Pantín e outras. Tódolos mariñeiros tiñan que sere moi bos, pois unha pequena falta mariñeira, podía poñer en peigro a vida dos compañeiros. Pradar o cabo á terra, entraban na praia de popa,ciando e fitandoo golpedemar,Ó bricar o home á terra co chicote do cabo, bogan con toda a forzapra fóra,largando cabo e rede e volta outra vez prá praia. Alan polas dúas pernas faiase o cerco e a embalsar o que houbese no cópo; sargos, rodaballos,róbalos e robalizas.

Tramallos, betas,medio mundos, liñas, nasas e paxe,eran os aparellos que tiñan os mariñeiros de Sada.

Tal e como o escribíu Emilio Santos.